Hız aşırtma (overclock) süreci bilgisayar dünyasında her vakit var oldu ve var olmaya devam edecek üzere görünüyor. Bilgisayar kullanıcıları, sisteminden daha yüksek performans almak gayesiyle, hatta bazen hobi hedefli olarak bile overclock ile ilgilenebiliyor.
Bazı kullanıcılar oyunlardan yüksek kare suratları almak, kimileri ise işlerini daha süratli müddetlerde tamamlamak için donanımlarından tam performans almak istiyor. RAM, ekran kartı ve işlemcilere ile sürat aşırtma yapmak mümkün. Biz bu makalede işlemcilere odaklanacağız ve overclock hakkında mümkün epey fazla bilgi vermeye çalışacağız.
Intel ile AMD ortasındaki rekabet ağırlaştıkça şirketlerin sunduğu sürat aşırtma özellikleri de artmaya devam ediyor. Yonga üreticileri, bilhassa en üst seviye amiral gemisi işlemcilerde performansın her bir gramına değer verdiğinden ötürü çekirdek frekansları için sürat aşırtma hissesi bir epey azaldı. Lakin kimi işlemci kuşaklarında, hatta bazen model bazında overclock yapmak çok daha mantıklı olabiliyor.
Örneğin bu yazıyı hazırladığımız sıralarda Intel tarafında 12. Kuşak Alder Lake ailesi büyük ilgi görüyor ve kıymetli düzeylerde overclock hisseleri sunulduğunu söyleyebiliriz. AMD’nin yeni yongaları ise çok fazla alana sahip değil. Bu bağlamda şirketin sunduğu otomatik sürat aşırtma yollarından faydalanmak genel olarak daha mantıklı.
İşlemcinizi sürat aşırtırken izlemeniz gereken bir yol var ve bunları yanlışsız halde uygularsanız risk minimuma inecektir. Günümüzün çağdaş işlemcileri, sürat aşırtmayla bağlı riskleri azaltmaya yardımcı olan çok sayıda yerleşik güvenlik düzeneğine sahip. Sonuç olarak, sağduyulu ve sakin bir biçimde hareket ederseniz, gereksiz riskler almadan işlemcinin tüm potansiyelinden yararlanabilirsiniz.
İşlemcinizle çıkabileceğiniz azamî frekanslar kelam konusu olduğunda “şans” faktörü her vakit var. Kolay bir formda anlatmak gerekirse, piyasadaki her işlemcinin silikon kalitesi farklı olabilir. Birtakım işlemciler model açısından tıpkı olsalar bile biri başkasından daha uygun overclock potansiyeline sahip olabilir. Buna silikon piyangosu (silicon lottery) diyoruz.
Bugün CPU’nuzu overclock etmeniz için dikkat etmeniz gereken şeyleri göstereceğiz ve entegre ısı yayıcının (IHS) altında gizlenen performansın kilidini nasıl açacağınızı ayrıntılıca anlatacağız. Birtakım kullanıcılar, tatmin edici düzeylere ulaştığında yeni bir işlemci kuşağına geçmekten vazgeçebiliyor.
Voltajlar ve fan suratlarında oynama yapmadan evvel sisteminizin sürat aşırtma için hazır olduğundan emin olmanız gerekir. Baştan belirtelim, sürat aşırtma süreci işlemcinin garantisini geçersiz kılabilir ve çok voltaj uyguladığınızda çipe ziyan verme ihtimaliniz var.
Hız aşırtma ayrıyeten güç tüketimini ve ısı üretimini de artırır. Bu nedenle her şeyi evvelden ölçüp biçmelisiniz. Çok voltaj ve ısı, silikon ömrünün kısalmasına neden olur. Bu nedenle bilhassa standart bir kullanıcıysanız makul hudutlar içinde kalmak en düzgünü.
Doğal olarak, sürat aşırtma dayanağına sahip bir işlemciye gereksiniminiz olacak. AMD’nin cömert sürat aşırtma siyaseti, neredeyse her çipte (Ryzen 7 5800X3D ve birkaç Athlon modeli üzere istisnalar hariç) sürat aşırtma yapmamıza imkan tanıyor. Intel tarafına gelince, en temel sürat aşırtma tekniği olan çekirdek frekansını artırmayı planlıyorsanız, K serisi bir yongaya gereksiniminiz olacak. Bunun nedeni, K serisi çiplerin frekansı basitçe değiştirmenizi sağlayan kilidi açılmış bir çarpana sahip olması. Ayrıyeten entegre grafiklerden mahrum ‘KF’ modelleri de sürat aşırtılabilir.
K serisi bir çipiniz yoksa, sürat aşırtma seçenekleriniz çok daha hudutlu olacaktır. Lakin Alder Lake ile belli özel anakartlarla BCLK overclock yapmak, çok daha yüksek frekans suratlarına erişmek mümkün. Ayrıntılı bilgiler için çabucak aşağıdaki rehberimize göz atabilirsiniz.
Overclock Dayanaklı Anakartlar
AMD, A serisi anakartlar dışında tüm yonga setlerinde sürat aşırtmaya imkan tanıyor. Intel tarafına gelelim. Tam çekirdek frekans sürat aşırtması yapmayı planlıyorsanız, daha ucuz B ve H serisi anakartlarda dayanak sunulmadığından ötürü Z serisi bir anakarta gereksiniminiz olacak.
Çoğu üst düzey anakart gelişmiş güç dağıtım alt sistemlerine sahiptir. Fakat tekrar de modelden modele overclock potansiyeli değişiklik gösterir. Üstte belirttiğimiz üzere, makul ‘B serisi’ Intel anakartlarda base clock (BCLK) formülüyle sürat aşırtma yapmak mümkün. Fakat bu cins anakartların sayısı çok kısıtlı.
Soğutma ve Öteki Etkenler
CPU’yu serin tutmak, yüksek frekans suratları elde etmenin kilit noktalarından biridir. Bütçenize bağlı olarak, sıvı soğutmalı soğutucularda overclock süreçleri daha rahat gerçekleşir. Lakin yüksek performanslar sergileyen birçok hava soğutma tahlili de mevcut. Bununla birlikte, kasanızın kâfi havalandırmaya sahip olduğundan emin olmanız gerekir.
Genel bir kural olarak, CPU’nuzun TDP düzeyine kıyasla %40 daha yüksek pahaları kaldırabilen bir CPU soğutucusu tercih edilir. Elbette bu katiyetle kaide değil çünkü daha az soğutma hissesine sahip olsanız bile yüksek karlar elde edebilirsiniz. Yani kâfi soğutmanın tarifi ferdî tercihinize nazaran değişebilir. Lakin kesin bir şey var: çipin yüksek sıcaklıkları, çekirdek voltajı ve frekans açısından sizi sınırlayan şeydir.
Intel’in çarpan kilidi açık yongaları bir soğutucuyla birlikte gelmiyor, lakin AMD’nin birtakım modelleri kutudan epeyce başarılı soğutucularla birlikte çıkıyor. Tekrar de bu soğutucuların sürat aşırtmayı kaldırabileceğinden emin olmamız lazım.
Tüm CPU çekirdeklerine tek seferde overclock yapmak genel olarak en yaygın ve kolay yoldur. Fakat bu esnada ısı üretimi bir oldukça artacaktır. Genel olarak, yeni bir Core i5/Ryzen 5 işlemciyle tüm çekirdeklerde sürat aşırtma için 240 mm bir sıvı soğutucu yahut muadili bir hava soğutucu önerilir. Üst seviye Core i7/i9 yahut Ryzen 7/9 işlemcilerde ise mümkün hayli güçlü bir sıvı soğutma tercih etmek daha güzeldir. Belirttiğimiz üzere, bunlar güzel bir sürat aşırtma süreci yapmak tekliflerden ibaret. Hava soğutma ve hatta stok soğutucuyla bile belli bir yere kadar sürat aşırtma yapmak mümkün.
Soğutma ihtiyaçları, ele aldığınız yonganın jenerasyonuna nazaran değişiklik gösterebilir. Bu nedenle bahsettiğimiz şeyler CPU’ların tümünü kapsamıyor. Öte taraftan, sırf birkaç çekirdek üzerinde uygulanacak değişiklikler ve turbo frekanslarda yapılacak küçük değişimler yüksek voltaj gerektirmez, ısı üretimi daha düşük düzeyde olacaktır.
Technopat Sosyal‘de husus açabilir, aklınıza gelen tüm soruları sorabilirsiniz. Ayrıyeten işlemci sıcaklıklarına ait birçok ayrıntıdan bahsettiğimiz makalemize bu irtibattan erişebilirsiniz.
Güç Kaynağı Faktörü
Overclock yapmadan evvel güç kaynağınıza güvenmeniz gerekiyor. Ekran kartıyla birlikte tüm sistemin ne kadar güç tükettiğini ve mevcutta sahip olduğunuz PSU’nun size ne kadar güç sağladığını bilmeniz daha âlâ olacaktır.
Bu ilişkiden ve farklı birçok siteden kestirimi olarak güç hesaplamaları yapabilirsiniz. Bu bahislerde biraz deneyimliyseniz ve Technopat Toplumsal müdavimlerinden birisiyseniz zati her şey daha kolay olmalı.
Hız aşırtma, voltajlar ve saat suratları üzere çeşitli sistem parametreleri üzerinde ayar yapılmasını gerektiriyor. Intel’in XTU (Extreme Tuning Utility) ve AMD’nin Ryzen Master yazılımlarıyla birlikte Windows 10/Windows 11 işletim sistemleri üzerinden overclock yapabilirsiniz. Bu yardımcı araçlarla birlikte yaptığınız değişiklikler direkt BIOS’u etkileyecek. Lakin bu süreç genelde BIOS üzerinden yönetilir ve BIOS’a girmek epey kolaydır.
Her iki yaklaşımın da güçlü ve zayıf istikametleri var. Windows’ta yazılım tabanlı sürat aşırtma, çeşitli ayarlar için standartlaştırılmış bir isimlendirme kullandığından biraz daha kolaydır. Buna karşılık, anakart üreticileri BIOS’ta tıpkı ayarlar için farklı isimlendirmeler kullanabilir. Ek olarak, Windows’ta sürat aşırtma yaptığınızda her şey gerçek vakitli olarak gerçekleşir. BIOS’taki değişimlerin tesirini görmek için evvel sistemin yine başlatılması gerekli.
İşlemciyi BIOS’ta overclock etmenin büyük bir avantajı var: Daha gelişmiş ayarlar yapabilmek için çok daha ince ayrıntılar mevcut. Birçok sürat aşırtmacı, süreç için BIOS’a bağlı kalır ve izleme için çeşitli yazılım araçları kullanır.
Burada MSI Z690 anakart ve Intel 12. Jenerasyon Alder Lake CPU’ya sahip bir sistemin BIOS seçeneklerini görebilirsiniz. Makul ayarların isimleri anakart satıcınıza nazaran biraz farklılık gösterse de, büyük üreticilerin (ASUS, Gigabyte, MSI ve ASRock gibi) tümünde emsal seçenekler görürsünüz. Üst seviye anakart modellerinde ise çok daha fazla ayar seçeneği bulunur. Fakat temel seviyede bir performans artışı istiyorsanız işler o kadar da göz korkutucu değil.
Hız aşırtma için değiştirebileceğiniz çok sayıda ayar ve voltaj var. Bu makalede sadece sürat aşırtma yapmak için temel ayarlara odaklanacağız. Aşağıda gerekli her şeyi bulabilirsiniz. Ayrıyeten daha alt kısımlarda BIOS tabirleriyle ilgili değerli bir kısım daha yer alıyor.
Hız aşırtmaya başlamadan evvel her vakit hem performans hem de CPU sıcaklık bedellerini kenara not edin. Yani hem sistem boştayken hem de yük altındayken genel olarak bedellerin nasıl seyrettiği hakkında bilgi sahibi olun. Ayrıyeten OC öncesinde birtakım performans testleri yapabilirsiniz. Böylece sürat aşırtmanın hem işlemci ısısı hem de performansı üzerindeki tesirini kolay bir formda kıyaslayabilirsiniz.
Bellek sürat aşırtması, bilhassa oyun oynamayı sevenler için kıymetli bir şeydir. Fakat CPU çekirdeklerinde yapacağız sürat aşırtma sonrasında RAM’lere odaklanmak daha düzgündür.
Başlamadan evvel, aşağıdaki tüm çekirdeklerde sürat aşırtma tekniğinin Intel işlemcilerde çok daha düzgün sonuçlar verdiğini not düşelim. AMD imzalı yongalarda her şey daha kısıtlı kalabilir. Umuyoruz ki bu durum Zen 4 mimarili Ryzen 7000 işlemcilerle değişir. Bu formülle Ryzen tabanlı yongalarda talihinizi deneyebilirsiniz, lakin şirketin Precision Boost Overdrive isimli otomatik sürat aşırtma özelliği çok düzgün bir seçenek.
Ek olarak, Intel’in en yeni Alder Lake platformunda iki farklı çekirdek tipi kullanılıyor ve bu mevzuyu da ele alacağız. Intel tarafında manuel ayar yapmak genelde daha yeterlidir, lakin Intel’in birtakım işlemcilerde tek tıkla sürat aşırtma yapmanızı sağlayan Intel Performance Maximizer (IPM) isimli bir aracı mevcut.
Adım 1
CPU ratio multiplier (CPU oranı çarpanı) seçeneğini belirlediğiniz frekansla değiştirin. Belli bir çekirdek frekansı aramak için bu seçeneği kullanıyoruz. Çekirdek frekansı, BCLK bedelinin (değiştirmediyseniz tipik olarak 100 MHz’dedir) CPU çarpanı bedeliyle çarpılmasıyla oluşur. Örneğin CPU ratio kıymeti 50x olsun. BCLK bedeli temelde 100 MHz olduğundan ötürü 50×100 süreciyle birlikte 5.000 MHz pahasına ulaşıyoruz.
Bu bedeli birinci başta 1x ve 2x olarak kademeli formda artırın. Yani çarpan kıymeti 42 ise 43 yahut 44 yapabilirsiniz. Akabinde yaptığımız testlerde kararsızlıklar ile karşı karşıya kaldığımızda bu ayarı 1’erli olarak (48 ise 47 gibi) düşürüyoruz.
Adım 2: Gerilim Testi Yapın
Frekansı yükselttikten sonra dikkat etmemiz gereken birçok konu var: inançlı sıcaklık aralığı, mavi ekran yanlışları, sistemde takılmalar, farklı sistem yanılgıları, uygulamalarda ve oyunlarda çökme meseleleri. Bu çeşit durumlardan biriyle karşılaşıp karşılaşmadığınızı görmek için gerilim testini muhakkak bir müddet çalıştırın. Şayet mavi ekran üzere bir yanlışla karşılaşırsanız yüreğiniz kırılmasın, bu hayli doğal. Overclock deneme yapılma işidir.
Sistem her kulvarda kararlı olarak çalışıyorsa ve sıcaklıklar âlâ düzeydeyse CPU oran çarpanını (CPU ratio multiplier) 1x yahut 2x olmak üzere tekrar artırın. Unutmayın, her seferinde gerilim testi yapmanız gerekiyor. Kusurlar yahut mavi ekran ile karşılaşana kadar bu süreci tekrarlayın.
AVX offset özelliğini destekleyen Intel yongalar için not: Büyük bir kıymet arz etmese de, AVX komut setlerinden mahrum halde bir gerilim testi yapmanız önerilir. AIDA64 yahut OCCT üzere en yaygın gerilim testi uygulamalarında AVX komut setlerini basitçe devre dışı bırakabilirsiniz. AVX komutları, çip üzerinde azamî ısı ve güç tüketimi sağlar, daha yüksek voltaj gerektirirken kararsızlığa neden olur. AMD’nin bir AVX ofseti yoktur, bu nedenle istediğiniz rastgele bir gerilim testini çalıştırabilirsiniz.
Adım 3: CPU Voltajını (vCore) Artırın
Şimdi CPU’yu tekrar kararlı hale getirmek için voltajı yavaşça artırmaya başlıyoruz. Birinci olarak, CPU voltaj modunu (CPU voltage mode) ‘geçersiz kıl (override)’ olarak ayarlayın. Genel bir kural olarak, 1,25V yahut daha düşük bir voltajla (vCore) başlamanız ve akabinde bir gerilim testi (sistem önyüklenirse) çalıştırmanız gerekir. Sistem kararlıysa, daha sonra CPU oranı çarpanınızı tekrar artırabilir, 1. ve 2. adımları tekrarlayabilirsiniz. Kararlılığa ulaşana kadar çok küçük 0.01V’lik artışlarla yükselmeye devam edin, her artıştan sonra gerilim testi yapın.
Özetleyecek olursak, overclock ile yüksek frekansa çıkmak için daha yüksek voltaj gerekir. Lakin vereceğimiz voltajın da bir hududu var. Daha da değerlisi, voltaj düzeylerini küçük kademelerle artırmak her vakit daha inançlı bir metottur. Şayet overclock konusunda deneyimliyseniz işleri daha süratli hale getirebilirsiniz.
Maksimum voltajlar, sürat aşırtma uyguladığınız işlemcinin jenerasyonuna nazaran değişir. Üst seviye bir soğutucu kullanmıyorsanız 1,40V’u aşmanızı pek önermiyoruz. Fakat çip nesliniz için azamî voltajı öğrenmek için biraz araştırma yapmalısınız. Bedeller ne olursa olsun, sıcaklıklar bizim birinci düşmanımız. Daha yüksek voltajlar ve ısı, çipin daha süratli bozulmasına neden olur; bu nedenle, inançlı bölgeyi aşmadığınızdan yahut kısıtlama noktasına ulaşmadığınızdan emin olmak için gerilim testleri sırasında CPU sıcaklıklarını dikkatlice izlemeniz gerekir. Bildiğiniz üzere, yongalar makul sıcaklıklara ulaştığında kendini kısıtlama moduna alır.
Hız aşırtma kelam konusu olduğunda sihirli bir değnek maalesef yok. Kararlılık için tam voltajı belirlemek istiyorsanız, 0,01V’luk küçük artışlar yapın. Voltaj artışlarıyla birlikte sıcaklıkların artacağından bahsetmiştik. Bu nedenle yüksek voltajlar frekansı güzelleştirmenin tersine daha da azaltabilir.
Adım 4: Voltaj Modunu Yapılandırın
En yüksek düzeye ulaştığınıza inanıyorsanız bir sonraki adıma geçebilir yahut voltaj moduyla biraz deney yapabilirsiniz. Statik voltajlar işlemciye sabit bir güç akışı sağlar; bu, sürat aşırtmanın en kolay sistemidir ve birinci sürat aşırtma evresi için en güzelidir.
Anakart üreticilerinin sunduğu birkaç farklı voltaj modu vardır ve bunları sürat aşırtma sürecinizi tamamladıktan sonra deneyebilirsiniz. Uyarlamalı mod (adaptive mode), işlemcinin ağır yük altında olmadığında daha az ısı üretmesini ve daha az güç tüketmesini sağladığı için kullanılıyor. Farklı voltaj modları hakkında daha fazla bilgi edinmek için anakartın kullanma kılavuzunu inceleyebilirsiniz.
Adım 5: AVX Offset Ayarı (Intel)
Bu ayar, AVX komutlarını kullanan iş yükleri sırasında CPU çarpanını ve hasebiyle frekansı azaltır. Sabit zirve frekansınıza ulaştığınızda, AVX iş yükü sırasında sisteminizin kararlı kalıp kalmadığını görmek için AVX aktifleştirilmiş bir gerilim testi kullanabilirsiniz. AVX ofsetini yavaş yavaş 1’erli halde azaltabilirsiniz. Bu da kararlılığa ulaşana kadar adım başına 100 MHz’lik düşüş demek. Gerçekten AVX ayarları -3 yahut -4 olarak ayarlanmış sürat aşırtma süreçleri görmek mümkün.
İsteğe Bağlı Ayarlar
Adjust Load Line Calibration (LLC)
Bu ayar tipi anakart satıcısına nazaran değişebilir. LLC’yi “orta seviye” bedele ayarlamak genel olarak sürat aşırtma sürecini sağlamlaştırmaya yardımcı olur. Birden fazla yeni anakart bu pahası otomatik olarak ayarlama konusunda mahirdir. LLC ayarı isteğe bağlı ve kimi durumlarda biraz daha ileriye gitmenize yardımcı olabilir.
Örneğin, oyun oynarken CPU’nuza gelen voltaj ayarladığınız bedelin üzerine çıkabilir. LLC, yük artsa bile sırf gerektiği kadar ek voltaj sağlayarak bu sorunu tahlile kavuşturmak için var.
Intel SpeedStep’i Devre Dışı Bırakın
Bu ayar, çipin her vakit sürat aşırtmalı frekansında çalışmasını yahut şartlara nazaran sürat düşürmesini ayarlamak için kullanılıyor. SpeedStep’i aktif bırakırsanız, ‘Yüksek Performans’ Windows güç planı, işlemcinin daha düşük bir frekansa geçmesine müsaade vermez. Bu nedenle sürat aşırtma sürecini duruma nazaran geçerli kılmak için ‘Dengeli’ planı aktifleştirmeniz gerekir.
RAM Overclock
Kararlı bir overclock süreci yaptıktan sonra bellekleriniz üzerinde oynamalar yapmaktan çekinmeyin. Yüksek bellek frekansları bilhassa oyunlarda ve iş gayeli kullanılan uygulamalarda kıymetlidir. Otomatik olarak ayar profilleri sunan XMP özelliğini aslında birçok kullanıcı duymuştur.
Hız aşırtmalı sisteminiz XMP’yi etkinleştirten sonra kararsız çalışıyorsa, VCCIO ve VCCSA voltajlarını ayarlamak gerekebilir. Bu iki voltaj, bellek sürat aşırtmasını dengelemek istediğinizde yardımcı rol oynuyor. VCCIO ve VCCSA ayarlarının hassas olduğunu bilhassa belirtelim. Yani yüksek voltaj ile sıkıntılar yaşayabilirsiniz. Bellek sürat aşırtması sabit olana kadar bu voltajları 0,01V’luk küçük dilimlerle ayarlamak en güzelidir.
Stres Testi Nasıl Yapılır?
Stres testi ve izleme için çok sayıda yazılım seçeneği var. Lakin overclock kelam konusu olduğunda akıllara sırasıyla Prime95, OCCT ve AIDA64 yazılımları geliyor.
Burada göreceğiniz yazılımlar sırf bilgisayarı yük altına sokmaz, birebir vakitte potansiyel olarak güç hudutlarının ötesine geçmenize sebep olabilir. “İşkence testi” olarak tanımladığımız yazılımlar bilhassa uzun müddet kullanıldıklarında sisteme ziyan verebilir. Bu uygulamaları kullanmak isteyenler, karşılaşabilecekleri her türlü sorumluluğu üstlenmiş demektir.
Diğer taraftan, bunlar nitekim ağır test araçları olsa da bu testleri geçmek, işlemcinizin öbür iş yükleri için de kararlı olduğu manasına gelmez. Sisteminiz testi başarılı bir formda atlatsa bile bir gün birdenbire mavi ekran ile karşılaşabilirsiniz. Gerilim testi konusundaki tüm ayrıntılar için aşağıdaki aşağıdaki makalemize kesinlikle bakmanızı öneriyoruz:
- PC Gerilim Testi Nasıl Yapılır?
Ayrıca test yazılımlarını aşağıdaki ilişkiler aracılığıyla edinebilirsiniz:
- Prime95
- OCCT
- AIDA64
Çok Çekirdekli Geliştirme (MCE)
Intel’in anakart ortakları, eserlerini evvelce tanımlanmış çekirdek güçlendirme profilleriyle birlikte piyasaya sunmaya başladılar. ASUS anakartlarda bu özellik Multi-Core Enhancement (MCE) olarak anılıyor. MSI ise Enhanced Turbo üzere bir isim kullanıyor. Bunlara genel olarak MCE ismi verilse de fonksiyonellik tıpkı.
Bu ayarlar, işlemci tarafından desteklenen azamî Turbo Boost özelliğiyle temaslı tüm çekirdeklere overclock süreci uygulamakta. Ayrıntıya inecek olursak, fabrika onaylı olarak daha yüksek performans sunmak maksadıyla CPU’nun saat suratı ve voltajı değiştiriliyor. Doğal olarak performans, güç tüketimi ve sıcaklıklar da bundan etkilenmekte. Anakart satıcıları voltaj ayarlarını fabrikada evvelce belirliyor. Yani ayarlarda çip kalitesi hesaba dahil değil. Bunun yerine şirketler, birçok işlemciyle birlikte test yapıyor ve parametreleri ortak bir paydaya nazaran ayarlıyor.
Sonuç olarak, bu seçenekler “normal” kalitedeki yongalar için gerekenden çok daha yüksek bir voltaj kullanmakta. Bu da yongaların ömrünü kısaltabilir ve sisteminiz daha sıcak çalışabilir. Ekseriyetle manuel ayarlama yapmak daha uygundur, lakin güçlü bir soğutmaya sahipseniz bahsettiğimiz MCE seçeneğini faal edebilirsiniz.
Intel’in Hibrit Mimarisi: P-Core ve E-Core
Bildiğiniz üzere Alder Lake CPU’lar P-Core (performans çekirdeği) ve E-Core (verimlilik çekirdeği) ismindeki iki farklı çekirdek tipiyle birlikte geliyor. E-Core’lar sırf dörtlü kümeler halinde sürat aşırtılabilirken, P-Core’ları tek tek yahut kümeler halinde ayarlayabilirsiniz.
CPU frekansını üç formda üst çekebilirsiniz: Tüm çekirdekler (All core), Çekirdek başına (Per core) ve Turbo frekanslar (Turbo Ratios). Ekseriyetle sürat aşırtma yaparken tüm çekirdeklerin (All core) frekansını artırırız ve bu en kolay sistemdir.
Turbo Ratios seçeneğiyle yapılan sürat aşırtma, etkin olan çekirdek sayısına nazaran en yüksek boost frekansını tanımlamanıza imkan tanır. Daha da kıymetlisi, yonga yük altında değilken işlemci temel frekansına geri dönebilir. Böylece yonga özgür haldeyken daha serin çalışır. Turbo frekans üzerinden süreç yaparsanız, Windows güç profilinizi ‘Dengeli’ yahut ‘Güç tasarrufu’ olarak ayarladığınızdan emin olun. Zira ‘Yüksek Performans’ profili çipi her vakit en yüksek turbo frekansında meblağ.
‘Per Core’ özelliği, her bir çekirdeğe farklı frekans bedelleri atamanıza imkan tanıyor. Bu ayar, sürat aşırtma konusunda tecrübeli olan şahıslar için daha uygun.
AMD İşlemcilerde Overclock: Precision Boost Overdrive (PBO)
AMD’nin Ryzen çipleri, şirketin yükseltme algoritmaları ve anakartlarda sunulan güç dağılım alt sistemleri nedeniyle mümkün olan en yüksek performansı sunmak için tasarlanıyor. Kırmızı ekip ayrıyeten otomatik sürat aşırtma imkanı tanıyan Precision Boost Overdrive (PBO) isimli bir özellik sunuyor. Böylece tek bir tıkla overclock yapmak mümkün.
AMD, yongaları için üç çeşit güç sonu tanımlıyor: PPT (izin verilen azamî güç tüketimi), TDC (maksimum daima akım) ve EDC (maksimum zirve akım). Bu ayarları manuel olarak yapabilir yahut PBO özelliğini kullanabilirsiniz. PBO özelliğine Ryzen Master yazılımı yahut BIOS aracılığıyla erişebilirsiniz.
Temel ön ayarlara bağlı kalırsanız PBO ekseriyetle büyük performans çıkarları sağlamıyor. PBO’yu etkin hale getirdiğinizde (Enabled) PPT/TDC/EDC hudutları değerli ölçüde üst çekiliyor. Lakin iki kıymetli ayar değişmiyor: PBO Scalar or Clock (saat hızı).
PBO Scalar, AMD tarafından sağlanan varsayılan ayarları geçersiz kılarken azamî boost frekans için artan voltaja müsaade veriyor ve yüksek frekanslarda kalabileceğiniz süreyi uzatıyor. Bu ayar değiştirildiğinde otomatik sürat aşırtma performansı bir üst noktaya taşınıyor. Scalar pahasını 1’erli düzeylerde artırabilirsiniz. PBO ‘Clock’ ayarı ise CPU’nun standart yükseltmesini tanımlanmış bir değişkenle aşmasına müsaade veriyor.
Güç dağıtım alt sisteminin (anakart satıcısı tarafından tanımlandığı şekilde) özelliklerine nazaran her bir anakartın hudutlarını tanımlayan “PBO Advanced” profilini de kullanabilirsiniz. Bu ayar anakart için en yüksek PPT, TDC ve EDC ayarlarını simgeliyor. Ayrıyeten PBO Scaler ve Clock ayarlarında bir değişiklik yapmıyor.
Bir hatırlatma olarak, Ryzen işlemcilerle bellek tarafında overclock yapmak ve yüksek frekanslara çıkmak mümkün. Bu nedenle çipleri en düşük zamanlamaların yanı sıra yüksek frekans suratlarına çıkarabilirsiniz.
Önemli BIOS Ayarları
BIOS’a girmek epeyce kolay olsa da karşınıza çıkan seçenekler aklınızı karıştırabilir. Aşağıda yararlı olan ayarları bulabilirsiniz:
- Base Clock (BCLK): İşlemcinin bellek ve PCIe aygıtlarıyla bağlantı kurduğu frekans. Intel yongaları için varsayılan BCLK 100 MHz’dir, lakin bunu daha küçük düzeyli performans artışları için ayarlayabilirsiniz. Temel saati ayarlamanın PCIe ve bellek veriyollarını da etkilediğini unutmayın. Bu nedenle BCLK ayarına fazla yüklenmenizi önermiyoruz.
- CPU Ratio Multiplier (CPU Oranı Çarpanı): CPU ve BCLK ortasındaki oranı belirler. İşlemcinin frekansı, temel saatin CPU çarpan oranıyla çarpılmasıyla ortaya çıkar. Örneğin, çarpanı 50 olan 100 MHz BCLK’ye sahip bir işlemci 5.000 MHz’de çalışacaktır.
- CPU Core Ratio: Burada çarpan ayarını tüm çekirdekler için yahut tekli olarak ayarlama imkanı sunuluyor.
- Vcore: Bu voltaj, Core Voltage yahut vCore üzere birçok isimle anılabilir. Fakat anakartın işlemciye ana giriş voltajını temsil eder.
- Voltage Mode (Voltaj Modu): “Otomatik” seçeneği anakartın işlemciye uygulanacak voltaja karar vermesini sağlarken, ‘Manual’ yahut ‘Override’ seçeneği sabit bir Vcore ayarı sabit bir voltaj atamanıza müsaade verir Offset modu, işlemciye frekanstan bağımsız olarak makul bir ölçüde voltaj ekler. Adaptive voltage (Uyarlamalı voltaj) ise işlemci turbo modunda çalıştığında voltajı artırır.
- AVX Offset: AVX iş yüklerini yürütürken işlemci frekansını ayarlayabilen başka bir çarpandır. AVX komutları muazzam hızlanmalar sağlar, lakin bu komut seti tıpkı vakitte öteki komut setlerinden daha fazla ısı üretir ve daha fazla güç tüketir. Bu da sürat aşırtma sırasında sistem kararsızlığına yol açabilir. Birçok yazılım ve oyunun AVX komutlarını kullanmadığını belirtelim.
- SpeedStep – Intel: Sistem yüküne nazaran işlemci suratını ve voltajını artıran yahut azaltan özellik.
- Uncore – Intel: İşlemcideki L3 önbellek, data yolu çarpanı, bellek denetimcisi üzere farklı ünitelerin frekansını düzenler.
- FCLK – Intel: Bilgilerin işlemciden ekran kartına geçiş suratını denetim eder. AMD tarafında Infinity Fabric olarak bilinir ve bellek sürat aşırtması için değerlidir.
- VCCSA (Voltage for the System Agent): Bu voltajın artırılması, data yolu (ring bus) ve önbellek frekansında sürat aşırtması yaparken kararlılığa yardımcı olabilir.
- VCCIO: Bellek denetimcisi ve paylaşılan önbellek voltajı.
- Extreme Memory Profile (XMP): Uyumlu bellek kitlerinde XMP profilini aktifleştirir. Evvelden oluşturulmuş XMP profilleri sayesinde belleklerin frekansını yükseltmek mümkündür. Lakin bu esnada CL pahaları (bellek gecikmesi) artabilir.