FreeBSD Nasıl Kurulur?

BSD çekirdeği denildiğinde birinci akla gelen dağıtımlardan FreeBSD olağan bilgisayarlarımızdan sunuculara oradan da PlayStation üzere Sakarya Travesti oyun konsollarına kadar epey geniş yelpazede kullanılan işletim sistemlerinden biri Güçlü network yapısı stabilitesi ve sorunsuz yapısıyla kurumsal yapılarda hayli tercih ediliyor macOS temeli olan Darwin çekirdeğinde ve Windows un Samsun Travesti TCP IP altyapısında şahsen BSD kodlarından yararlandığını biliyor muydunuz

Tarihçesine baktığımızda da birinci olarak Kaliforniya Berkeley Üniversitesi tarafından AT T nin orjinal UNIX kaynak kodları kullanılarak geliştirilen BSD daha sonraları Tekirdağ Travesti kendi başına bir sistem çekirdeği olacak kadar gelişim göstermişti Açık kaynak ve özgür olması nedeniyle ironik bir halde AT T nin BSD geliştiricilerine geliştiricilerin kendi özgün kodlarını göstererek dava açtığı Trabzon Travesti görülmüştü

Çoğu defa Linux ile karşılaştırılmasına rağmen büsbütün başka bir yapıya sahip Kullandığı C kütüphaneleri çeşitli yardımcı araçların neredeyse hepsi GNU yerine Berkeley tarafından geliştirilmiş yazılımlardan oluşuyor Bu çekirdek kelam Van travesti konusu olduğundaysa ekseriyetle birkaç dağıtımdan kelam edilir Bunlardan en bilinenleri NetBSD ve FreeBSD dir NetBSD 1993 yılında birinci kullanıma sunulan dağıtımlardan biri olması ve 57 farklı mimariye takviye vermesiyle bilinirken gelişmişlik ve kullanıcı dostu olma tarafından bakıldığında FreeBSD daha önde geliyor denebilir

Biz de bu yazımızda FreeBSD nasıl kurulur ayrıntılıca değinmeye çalışacağız Çünkü fark ettik ki FreeBSD nin son kullanıcının kullanabileceği formda nasıl kurulacağını anlatan Türkçe kaynaklar ya yok ya da olanlar da olağan kullanıcı için olmaktan fazla farklı gayelere uygun halde yazılmış Şayet yazımızın başından sonuna kadar ayrıntılıca okursanız suram ve temel kullanım hakkında birçok bilgiye sahip olacaksınız Lafı çok uzatmadan başlayalım

Kurulum yapabilmemiz için birinci evvel FreeBSD nin resmi web adresinden bize uygun olan ISO belgesini edinmemiz gerekiyor Bunun için ilgili web sitesine gidiyoruz ve Download FreeBSD veya Get FreeBSD yazan butonlardan birine tıklıyoruz Her ikisi de bizi birebir sayfaya götürüyor

Burada en bize İngilizce olarak kısa kısa birtakım bilgiler verirken biraz aşağısında indireceğimiz belgeye ilişkin sürüm bilgisi ve işlemci mimarilerini görüyoruz Yalnızca hazır kurulmuş sanal makineleri deneyimlemek isteyenler Virtual Machine Images seçeneğinden çeşitli tiplerde disk kalıpları edinebilirken Raspberry Pi üzere aygıtlara suram yapacaklar SD Card Images kısmından uygun mimariyi seçmeliler

Biz olağan bilgisayarımıza heyetim yapacağımız için Installer Images kısmında yer alan ISO belgelerine göz atacağız Burada 10 adet birbirinden farklı işlemci mimarisine değiniliyor lakin bizim konutlarımızda yer alan günümüz bilgisayarlarında yalnızca 3 ünü kullanıyoruz Bunlar amd64 i386 ve armv7 diyebiliriz i386 yani Intel 386 mimarisi 32 biti AMD64 masaüstü tarafındaki 64 biti x86 x64 armv7 ise ARM mimarisine uyumlu olduğunu gösteriyor Muhtemelen yeni kuşak bir Apple Mac aygıt kullanmıyorsanız ve 2003 sonrası bir işlemciye sahipseniz bilgisayarınız 64 bit dayanaklıdır Bu nedenle bizim kuracağımız sistem amd64 olacak Buna tıklayalım ve devam edelim

Sayfada ISO XZ ve CHECKSUM formatında farklı farklı belgeler olduğunu görüyoruz Bizi ilgilendiren ise yalnızca iso uzantılı olanlar Bu sebeple karşımızda ise disc1 ile dvd1 olmak üzere iki seçenek var disc1 bir sistemin kurulması için en temel paketleri içerirken dvd1 için biraz daha internete bağlı olması pek mümkün olmayan ortamlara uygun olarak tasarlanmış çok sayıda paket içeren sürüm diyebiliriz dvd1 kalıbına gereksinimimiz yok disc1 sistemi kurmak ve kullanmak için pek kâfi bir imaj Seçelim ve indirmeyi başlatalım

İndirme bittikten sonra USB belleğimize yazdırıp konseyime geçmeden çabucak öncesinde belge bütünlüğünü doğrulamamız gerekiyor Bunu her evrak için eşsiz olan hash bedellerini karşılaştırarak yapacağız Yeniden tıpkı sayfaya gelip CHECKSUM SHA256 ile başlayan belgeye tıklayıp indiriyoruz

Normal kurallarda bir Linux sistem kullanıyorsanız bu belge ile direkt ISO nuzun bütünlüğünü denetim edebilirsiniz Ancak ben şu anda Windows kullandığım için ilgili checksum evrakını not defteri ile açıyorum ve aradığım özgün hash kıymetlerine ulaşıyorum

Daha sonrasında ise tek yapmam gereken ISO belgesine sağ tık yapıp 7 Zip CRC SHA menüsünden SHA256 pahasını hesaplatıp iki kıymeti karşılaştırmak Not defterindeki kıymet ile 7 Zip in gösterdiği aynıysa belgemiz düzgün bir biçimde inmiş demektir Artık USB belleğimize yazdırıp heyetim evresine geçebiliriz

Eski tip DVD yahut USB yoluyla hangisi olduğu fark etmeksizin bir işletim sistemi kuracağımız vakit edindiğimiz ISO evrakını bootable yani önyüklenebilir bir biçimde yazdırmamız gerekiyor Aksi halde bilgisayarımız rastgele bir önyüklenebilir ortamdan başlamadığı için heyetimi gerçekleştirmemiz mümkün olmuyor

BSD ve birçok Linux dağıtımı kelam konusu olduğunda belleğe yazma süreci için benim önerdiğim tek yazılım Win32DiskImager diyebilirim Daha evvel Rufus ve BalenaEtcher ile süreç yaptığım birçok Linux ve BSD heyetim belleğinin yanılgılı yazım yaptığını gördüğümden Windows harici imajları yazdırmak için pek tavsiye etmiyorum Sizler daha evvel deneyimlediğiniz farklı programlar varsa onları da tercih edebilirsiniz Bu sebeple anlatımı Win32DiskImager üzerinden yaptım

Win32DiskImager i resmi olarak yayınlandığı SourceForge adresinden edinip konseyimi gerçekleştirelim

Kurulum sonrası program açılırsa kapatın USB belleğinizi şimdi bağlamadıysanız bilgisayara takın ve tekrar çalıştırın Win32DiskImager her ne kadar takılı belleği kendisi algılayıp sürecin gerçekleşeceği şoföre ilişkin uygun harfi seçse de diğer disklerinizin silinme ihtimaline rağmen tekrar de denetim etmenizde yarar var

Her şeyden emin olduğumuzda ISO belgemizi yazdırmak için klasör işaretine basıyoruz Karşımıza her zamanki belge seçme ekranı geliyor lakin burada yalnızca img uzantılıların işaretlenebildiğini görüyoruz Halbuki bizim işimiz ISO ile yani işaretlediğimiz kısmı olarak değiştirip kalıbımızı seçiyoruz Merak etmeyin Win32DiskImager sağlıklı bir halde ISO yazma yeteneğine sahip

Artık tek yapmamız gereken şey Write butonuna basarak belleğe yazma sürecini başlatmak USB bellekteki bütün bilgilerin silineceğine dair verilen uyarıyı da onayladıktan sonra süreç bitene kadar ne bilgisayara ne de USB belleğe dokunmadan beklemeniz en güzeli olacaktır Müddet bilgisayarınızın ve belleğinizin suratına nazaran değişiklik gösterebilir USB 3 0 ile ortalama 1 2 dakika sürecektir

Artık heyetime büsbütün hazırız

USB belleğimizi yazdırdıktan sonra çıkartalım ve ardından bilgisayarımızı kapatalım Tekrar açmadan evvel hazırladığımız flash belleğin ve kablosuz temas kullanıyorsak suram esnasında büyük ihtimalle Wi Fi kartımız tanınmayacağı için internet kablosunun takılı olduğundan emin olalım

Kuruluma başlayabilmek için bu kademede tıpkı Windows konseyimi yapar üzere hazırladığımız medyadan boot etmemiz gerekiyor Bunun için boot menüsüne erişmeniz gerekiyor Menüye erişmek için basmanız gereken tuşlar ise anakart üreticisine ve modeline nazaran değişebilmekte Sizler kendi bilgisayarınızda hangi tuşu kullanmanız gerektiğini bilmiyorsanız hazırlamış olduğumuz Boot Menüsü Kısayol Tuşları Veritabanı mevzumuza göz atabilirsiniz

Ben süreçleri sanal makine üzerinden gerçekleştirmeyi tercih ettim çünkü gerçek bilgisayarımda heyetim yaparken pek kaliteli manzaralar çekmem haliyle mümkün değil Siz heyetim yaparken de rastgele bir farklılık olmayacaktır

Boot sürecini gerçekleştirdikten sonra aşağıdaki üzere bir ekranla müsabakanız gerekiyor Burada sabırla 10 saniye boyunca bekleyelim Kendisi heyetim ekranına bizi yönlendirecek

Nihayet yükleyicideyiz sağ sol yahut TAB tuşlarını kullanarak Install a gelip ENTER ile devam edelim

Bu ekranda bize klavye sistemimizi seçmemiz gerektiğini söylüyor Hangi lisan ve tipten klavye kullanıyorsak aşağı yukarı ok tuşlarıyla o lisana gelip SPACE yani boşluk tuşuyla işaretlemeyi yapalım ve ENTER diyelim Ben Türkçe Q klavye kullandığım için bunu seçiyorum

Klavye sistemini seçtikten sonra seçimin başarılı olup olmadığından emin olmak için test etmemiz gerekiyor ENTER diyerek devam edelim ve deneyelim Bastığımız tuşlar düzgün bir halde yazılıyorsa sorun yok demektir Ama birtakım Türkçe karakterler biçiminde gözükebilmekte

Bizi tekrardan klavye sistemi menüsüne attı en üstteki Continue with tr kbd keymap seçeneğine gelip ENTER diyoruz Tabi öncesinde alt taraftaki seçim menüsünün Select kısmında olduğundan emin olun Cancel yazan seçenek seçimlerimizi iptal eder Bu kısımda TAB ile gezinebilirsiniz

Kurulum bize makinemizin ağda tanımlanabilmesi için bir hostname yazmamız gerektiğini söylüyor Şayet kurumsal ortamdaysanız ve bir domaine dahilseniz buraya bilişim yöneticinizin söylediğini sıradan mesken ortamındaysanız da ileride kullanıcı hesabı için belirleyeceğiniz isim hariç istediğiniz rastgele bir şey yazabilirsiniz Ben akilgundogan formunda adımı soyadımı yazdım

Belki de FreeBSD kurarken en çok dikkat etmemiz gereken yerlerden birine geldik Karşımızda 7 adet seçenek bulunuyor Bunların ne olduğunu kısaca açıklayacak olursak

• base dbg : Olağan koşullar altında “base” sistemi oluşturan yapıdır diyebiliriz. Sonunda eklenen “-dbg” ibaresi ise debugging yapacaksanız bu seçeneği de kurmanız gerektiğini gösteriyor. Bizim şu an bu türlü bir şeye gereksinimimiz yok, aslında varsayılan olarak “base”i kurmama üzere bir lüksümüz olmadığından olağan hali burada seçenek olarak sunulmamış.
• kernel dbg : İşletim sisteminde kod parçaçıklarının donanım üzerinde koşmasına yardımcı olan low-level yazılıma “kernel” yani çekirdek diyoruz. Kernel olmazsa bir işletim sistemi çalışmaz. Burada ekstra debug çıktılarını da bize gösterdiği için “kernel-dbg”ı seçmeyi tercih ettim çünkü rastgele bir yanılgı yaşamamız durumunda çıktılar bize hayli yardımcı olacak.
• lib32 ve lib32-dbg: Windows’un bilakis BSD ve Linux çekirdeği kullanan x64 (x86-x64/AMD64) işletim sistemleri 32-bit yazılımları çalıştırmak için ek uyumluluk kütüphanelerine gereksinim duyarlar. FreeBSD’de bu “lib32” yardımıyla sağlanır. Bu seçeneği işaretlemezseniz 32-bit programları kullanamazsınız. “-dbg” olanı ise başkalarında olduğu üzere debug çıktıları sunuyor, kurmamıza gerek yok.
• ports : FreeBSD’de yazılımları uyumlu, düzgün bir biçimde kurabilmemizi sağlayan paket yöneticisine emsal yapıya “ports tree” deniliyor. Sıkıntısız bir suram ve tecrübe için işaretlemekte fayda var.
• src : Sistemin kaynak kodlarını oluşturan dizin ağacını dahil eder, şahsen gerek olmadığını düşünüyorum.
• tests : Rastgele bir teste gereksinimimiz olmadığından kurulmasını istemiyorum.

Normal bir kullanıcı için aşağıdaki işaretlemeler kâfi olacaktır Daha sonra ENTER ile devam edelim

Disk yapılandırması kısmına geldik 4 seçenek var biz sırf birinci ikisinden birini seçeceğiz ZFS evrak sistemini kullanmak isteyenler birinciyi seçebilir Ben ZFS kullanmayı tercih etmediğim için ikinci seçenek olan Auto UFS olanı seçeceğim Otomatik disk yapılandırması seçeneğinin diskinizin tamamını sileceğini unutmayın Şayet dual boot biçimi bir suram yapacaksanız Manual sekmesinde gerekli kısımları oluşturmalısınız

Ben direkt yalnızca FreeBSD yüklemek istiyorum Bu yüzden yalnızca bir adet işletim sistemi kuracak biçimde adımları gerçekleştireceğim

da0 olarak gözüken diskimizin FreeBSD ye uygun kısımların oluşturulması için sıfırlanacağını ve evraklarımızın büsbütün silineceğini belirten bir ikazla karşılaştık Şayet farklı bölümlemeler yahut dual boot heyetim yapacaksanız Partition olağan halde diski silip devam edecekseniz Entire Disk diyebilirsiniz Ben direkt sıfırlayıp devam ediyorum

Disk kısmımın tipini seçmemiz gerekiyor Şayet bilgisayarınız UEFI destekliyorsa GPT desteklemiyorsa MBR seçmeniz gerekiyor OK diyerek daha sonra devam edelim

Gerekli bölümlemeleri otomatik olarak yaptı ve karşımıza getirdi Finish dersek hepsi onaylanacak ve suram başlayacak Lakin ben bu halde heyetim yapmak istemiyorum swap alanını biraz daha yükselteceğim Swap ı Windows sistemlerdeki sanal bellek alanı üzere düşünebilirsiniz Olağan koşullar altında sistemi kurmak için oluşturmak pek kural olmasa da RAM yetmediğinde yahut bilgisayar uykuya geçtiğinde sorun yaşanmaması için RAM miktarınızın iki katı kadar olması tavsiye edilir

Burada otomatik olarak kendisi 1 GB oluşturmuş ben sanal makineme 2 5 GB a yakın RAM verdiğim için swap alanı da en az 2 GB olsun istiyorum Aslında stabil olması için 5 GB yapmam gerekir lakin şimdilik bu türlü oluşturacağım suram sonrası daha büyük alan ayırmak istersek bunu yapmamız mümkün

TAB tuşuyla Delete kısmına gelelim ve aşağı üst tuşlarıyla kısımları seçerek silelim Yalnızca freebsd boot kısmının kalması kâfi Geriye kalanları biz kendimiz oluşturacağız Bunun için yeniden TAB ile Create e gelip ENTER diyelim

İlk oluşturacağım partition yani disk kısmı sistemi kuracağım alan olacak Burada Type kısmını düzgün bir biçimde yazmanız kıymet arz ediyor çünkü hangi tipten disk kısmı swap depolama boot oluşturduğunuzu heyetim buna nazaran anlıyor Size a ise kaç GB ayırmak istiyorsanız onu yazmalısınız

Mountpoint ise sistemde oluşturduğumuz kısmın ne olarak kullanılacağını belirlememizi sağlıyor yaparak bu disk kısmının root folder olmasını istiyorum Şayet tmp ve var üzere alt dizinleri farklı disklere dağıtmak istiyorsanız onun için farklı kısımlar oluşturabilirsiniz Ben farklı kullanımları pek sevmediğimden tercih etmiyorum Yaptığım halde oluşturduğunuz kısımda sistem büsbütün tek ünitede altında yer alacak

İkinci kısmı ise swap alanı olarak ayırıyorum Type olarak bu nedenle freebsd swap yazmamız gerekiyor Boyutu ortalama 2GB veriyorum ve Mountpoint i boş bırakarak OK diyerek devam ediyorum

Disk bölümleme süreçlerimiz bitti artık Finish diyerek konseyimi başlatabiliriz

Disk yapısı üzerinde değişiklikler yapılacağı ve evrakların kalıcı olarak silineceği belirtiliyor Üç seçeneğimiz var Commit diyerek devam etmek Revert Exit ile eski haline çevirip çıkmak Back ile menüye dönmek

Biz Commit diyoruz Bu adımdan sonra nihayet heyetim başlayacak USB belleğiniz diskiniz ve işlemcinize bağlı olarak belgelerin kopyalanma suratı değişebilir lakin çok uzun sürmediği söylenebilir

Dosyaların kopyalanması bittikten sonra karşımıza bu türlü siyah bir ekran çıkacak Root kullanıcısına ilişkin parolanın belirlenmesini istiyor Türkçe karakterler kullanmadan unutmayacağımız güçlü bir parola yazalım Yazdığınız parola rastgele bir halde ile yahut olağan gözükmeyecek bu nedenle biraz daha dikkatli olmalısınız

Ağ ayarlarımızı yapılandırmamız için network arayüzümüzü seçmemiz gerekiyor Sizde Wi Fi ilişkisi gözüküyorsa bağlayabilirsiniz gözükmüyorsa da olağan kablolu kontaktan devam edebilirsiniz Sistem açıldıktan sonra gereksiniminiz olan şoförleri kurarak bu sorunları aşabiliyorsunuz

IPV4 standardına uygun bir halde ağ konfigürasyonunu yapalım mı diyor Yes diyoruz

DHCP üzerinden otomatik olarak IP adresi atamak isteyip istemediğinizi soruyor Şayet mahallî ağınızda sabit IP belirlemek istiyorsanız No modeminizden otomatik olarak alsın diyorsanız Yes seçeneğinden devam etmeniz gerekiyor

Bu sefer IPv6 protokolüne uygun ayarlamalar yapmak isteyip istemediğimizi soruyor Halihazırda ülkemizde birçok operatör IPV6 desteklemediği için ben No diyerek devam ediyorum TurkNet gibi müşterilerine IPV6 sunan bir internet servis sağlayıcı kullanıyorsanız Yes seçeneğinden ilerleyebilirsiniz

Burada bağlı olduğumuz tesir alanı ve DNS yapılandırmamızı ayarlamamızı istiyor Konut kullanıcısı olduğumuz için Search ı olduğu üzere bırakıyoruz DNS adresi olarak da tercih ettiğiniz rastgele bir DNS olabilir Ben Google DNS kullanmak istedim Burayı boş bırakırsanız yahut yanlışlı pahalarla doldurursanız internette gezinirken girdiğiniz domain IP adresine çözümlenemeyeceği için sitelere erişemezsiniz Bu sebeple kıymetli bir ayar olduğunu hatırlatalım

Şimdi de bölgemizi seçmemiz ve tarih saat ayarlarımızı yapmamız gerekiyor Türkiye Avrupa olarak geçtiği için Europe a geliyoruz ve Turkey diyoruz

03 saat biçiminin bize uyup uymadığını söylüyor Kabul ederek devam edelim Türkiye GMT 3 yaz saati dilimini kullanıyor

Gün ay yıl seçimini yapıyoruz Zati internete bağlıysanız otomatik olarak kendisi bu bilgiyi çekiyor

Burada vakti 3 saat ileride kadar gösterebiliyor Heyetim sonrası ayarlanabilecek kıymetsiz bir ayrıntı olduğu için Skip yahut Set Time diyerek ilerleyebiliriz

Sistem açılışında hangi servislerin başlatılacağını bizlere soruyor Burada karşımızda tekrar 7 adet seçenek var Tek tek göz atacak olursak

• local unbound : Mahallî DNS önbelleklerini kullanmayı sağlar. İnternet servis sağlayıcılarınıza güvenmiyorsanız bu seçeneği işaretleyerek DNS sorgularınızın localinize dönüp yanıtlanmasını sağlayabilirsiniz. Ben bu türlü bir özelliğe gerek duymadım, zati Google DNS’lerini “Network Configuration” evresinde seçmiştim.
• sshd : SSH protokolünün kullanılması için gerekli olan servis. Bu protokol, bilgisayarınıza uzaktan inançlı bir formda erişip terminal komutlarını çalıştırabilmenizi sağlar. Telnet’in şifreli ve inançlı halini düşünün, “sshd” ise bunu sağlayacak olan servis. Kurmayı tercih ediyorum.
• moused : FreeBSD birinci kurulduğunda rastgele bir masaüstü ortamıyla gelmediği için konsolda fare kullanmak istiyorsanız bu servisi işaretlemelisiniz.
• ntpdate : Sistem ve ağ saatinizi önyükleme vaktinde otomatik olarak senkronize etmeye yarayan bir özellik. NTP ismi verilen protokolü kullanır. Gereksinim duymadığım için işaretlemiyorum lakin işaretlense de bir sorun olmaz.
• ntpd : “ntpdate” servisine misal olarak birebir işi sistemin olağan çalışması sırasında yapan bir daemon (sistem süreci) diyebiliriz. Ben seçmedim lakin isteğe bağlı olarak kullanılabilir.
• powerd : İşlemci frekansını dinamik olarak ayarlamaya yarayan bir servis. Şayet işlemciniz destekliyorsa gereksinime nazaran düşük yahut yüksek frekans suratlarıyla bilgisayarınızı kullanarak güçten tasarruf edebilirsiniz. Laptoplarda işe yarayan bir özellik olsa da ben kullanmayı pek tercih etmiyorum.
• dumpdev : Sistem kernel’ı üzerinde yaşanan mümkün çökmeler ve yanılgıların dökümlerini /var/crash altında saklar. Rastgele bir sorun olması durumunda bu dökümlere bakarak tahlil üretilebilir. Bu nedenle dumpdev seçeneğini işaretlemekte fayda var diye düşünüyorum.

Kendimize uygun seçimleri yaptıktan sonra OK diyerek suramda ilerleyebiliriz

Kurulumun nihayet sonlarına yaklaştığımızı gösteren System Hardening evresindeyiz Bu kademe bizlere sistem güvenliği için aktifleştirebileceğimiz 11 hoş özellik sunuyor İsterseniz bunların ne ne olduğunu süratlice açıklayalım

• hide uids : Öbür kullanıcılardan kapalı bir formda süreçler başlatabilmeye fayda. Bildiğiniz üzere FreeBSD üzere Unix-like dağıtımlar bir sistem üzerinde birçok kullanıcının çalışmasına uygun formda geliştirilmiştir. Birtakım kullanıcıların oburlarının görmesini istemeyeceği kapalılık ve değere sahip “process” yani süreçler olabilir. Bu özellik çalıştırılan servislerin ve yazılımların gizlenmesinde yardımcı olabilir. Benim bu türlü bir özelliğe mesken kullanıcısı olarak şahsen gereksinimim yok. İstemediğim bir ele geçirilme durumu yaşarsam da bu özellik yüzünden saldırgan art planda benden zımnî süreçler yürütebilir. Bu nedenle işaretlemedim.
• hide gids : “hide_uids” özelliğinin yaptığının birebirini yapar lakin tek bir farkla, süreçlerin makul kullanıcı kümelerinden gizlenebilmesini sağlar. Tek makine üzerinde çalışan farklı kullanıcı kümelerine sahipseniz ve birbirlerinin süreçlerini görmesinler istiyorsanız bu seçeneği faal edebilirsiniz. Konut kullanıcısı için yeniden gereksiz olduğunu söylemeliyim.
• hide jail : FreeBSD bilhassa sunucu olarak pek fazla kullanılan bir işletim sistemi olduğundan bu usul kullanımlarda haliyle korsanların maksadı de olabiliyor. Bir sunucu üzerinde çalışan birden fazla servisten rastgele birisi ele geçirilirse başkalarının de etkilenmemesi için ekseriyetle sistem yöneticileri tarafından “jail” ismi verilen bir yapı kullanılır. Jail’ler bir nevi alt sistem üzere çalışırlar. Bu seçenekteki özellik sayesinde art planda çalıştırılan birtakım süreçler jail’lerden gizlenebilirler. Sunucu kuruyorsanız güvenlik manasında yararlı olabilir lakin olağan kullanıcıya hitap etmiyor.
• read msgbuf : Yetkisi olmayan kullanıcıların “dmesg” aracıyla kernel çıktılarını görüntülemesini engelleyen bir seçenek. Çok kullanıcılı ortamlarda güvenlik açısından işe fayda lakin konut kullanımlarında şahsi olarak pek önerdiğim söylenemez.
• proc debug : Yetkisiz kullanıcıların süreçleri debug etmesini mahzurlar.
• random pid : Yeni oluşturulan süreçlerin rastgele PID numaralarına sahip olmasını sağlar. İsteğe bağlı olarak seçilebilir.
• clear tmp : Sistem her açıldığında /tmp dizinini otomatik olarak temizler. Zımnilik açısından kimi durumlarda yarar sağlayabilir ancak ben gereksinim duymuyorum.
• disable syslogd : Sistem loglarının dağıtılmasını ve kaydedilmesine yarayan “syslogd” aracının ağ üzerinden bağlantı kurmasını pürüzler. Kurumsal ortamlar kelam konusu olduğunda sistemdeki olağan dışı hareketler “syslogd” yardımıyla toplanan loglarla anlaşılabilir. Bu seçenek işaretlendiğinde “syslogd” yazılımı -ss parametresiyle çalıştırılarak ağ üzerinden ilişki kurması engellenir. Mesken kullanıcısı için açılmış yahut açılmamış pek kıymeti yok diyebiliriz.
• disable sendmail : Sendmail servisini devre dışı bırakmaya fayda.
• secure console : Bu seçeneği etkinleştirmeniz durumunda şayet tek kullanıcı ile sistemi önyüklerseniz “root” parolasını girmenizi ister.
• disable ddtrace : “ddtrace” Dinamik olarak servislerin ve sistemin durumunu izlemeye yarayan bir süreçtir. Bu seçeneği işaretlemeniz durumunda “ddtrace” kapanır.
• enable aslr : Address Layout Randomization ismi verilen bellek güvenliği özelliğini etkinleştirir. ASLR’nin ne işe yaradığını açıklayacak olursak şöyle örnek verebiliriz, olağan kaidelerde programlar daima birebir adres sistemine sahip bir biçimde çalışırlar. Yazılımı debugger üzerinde çalıştırdığınızda tıpkı komutların her seferinde farklı adreslerde çalışmaya başladığını görüyorsanız ASLR’nin kullanılmış olduğunu söylemek mümkündür. 64-bit Windows sistemlerde varsayılan olarak desteklenen programlarda kullanılması için etkinken, FreeBSD üzere BSD türevlerinde kapalıdır. Etkinleştirmek için bu seçeneği işaretleyebilirsiniz. Arabellek taşması üslubu güvenlik açıklarından külliyen olmasa da bir nebze korunmanızı sağlar.

Ben bu ayarlardan hiçbirini açmaya gerek duymadım Direkt ilerleyeceğim

Daha evvelce root kullanıcısına ilişkin bir parola belirlemiştik artık de olağan işlerimiz için yeni bir kullanıcı hesabı oluşturmamız gerekiyor Yes diyerek devam edelim

Burada bizden birtakım bilgiler isteyecek Username kısmına kullanıcı ismimizi Full Name e isim soyisim bilgimizi Login group olarak belirtilen birinci seçeneği boş bırakıp ikincisine wheel yazıyoruz Bu küme yeri geldiğinde root yetkilerine yükselebileceğimizi söz etmesi bakımından kıymetli Öbür seçeneklerin hepsini olduğu üzere bırakıp Enter ile devam ediyoruz

En son parolamız girmemiz için Enter password diye soracak root parolasını belirlerken yaptığımız üzere parolamızı girerken bize girilip girilmediğini gösteren rastgele bir belirteç olmadığının altını çizelim Bu nedenle düzgün bir biçimde yazdığınızdan emin olup parola belirleme sürecinden sonra da varsayılan ayarları koruyarak Enter ile devam edin

En son bize tekrardan girdiğimiz bilgileri kabul edip etmediğimizi gösteriyor Buna yes sözü ile yanıt verirken diğer kullanıcı eklemeyi isteyip istemediğimiz sorusuna ise no diyerek Enter a basıyoruz

Kurulumun sonlandığını gösteren ekran karşımıza geldi Exit diyerek çıkalım

El ile yeni sistem açılmadan evvel chroot ortamında son düzenlemeleri yapmak isteyip istemediğimizi soruyor Yes diyelim Bir ayar yapmayacak olsak da sistemi açmadan çabucak evvel kimi terminal komutlarını denemiş oluruz

Yaptığımız konfigürasyon değişikliklerini kaydedip çıkmak için exit yazıp ENTER a basıyoruz

Kurulumun bütün kademelerinin tamamlandığını gösteren bir ekran karşımıza geliyor Live CD modundan devam etmek istiyorsanız ilgili seçeneği olağan sistemi başlatmak istiyorsanız da Reboot diyin Bilgisayar kapanıp açıldıktan sonra FreeBSD den başlayacak

Sistem açılırken karşımıza bu türlü bir ekran gelecek 1 diyerek FreeBSD yi başlatalım

Bizden kullanıcı ismimizi ve şifremizi girmemizi isteyecek Girdikten çabucak sonra CLI ortamına düşeceğiz FreeBSD dahili olarak rastgele bir masaüstü ortamıyla gelmediği için bunu kendimiz kurmak zorundayız

İşlemlerimize başlamadan evvel internet irtibatımızı denetim edelim ping google com komutu ile Google a ping isteği gönderiyorum Yanıtlanıyorsa ilişkimizde bir sorun yok diyebiliriz CTRL C ile durdurabilirsiniz

su komutu yardımıyla root hesabımın şifresini girerek root yetkilerine ulaşıyorum Bu kullanıcı Unix like sistemlerde en yüksek haklara sahip olan zat diyebiliriz Sistemde çabucak hemen her değişikliği yapmanıza imkan tanıdığı için root formunda işletim sistemini kullanmak güvenlik manasında epeyce risklidir Biz Linux dağıtımlarından alışkın olduğumuz sudo isimli aracı kurup yapılandırarak bu sorunu aşacağız Muhtaçlığımız olduğu durumlarda root olmak yerine halihazırdaki kullanıcımızla sudo kullanarak yetki isteyen komutları yürütebileceğiz

FreeBSD de haşir neşir olacağımız paket yöneticisi pkg pkg install sudo diyerek aracımızın kurulumunu gerçekleştiriyoruz Karşımıza çıkan seçeneklerin hepsine y diyerek devam ediyoruz Şayet uğraşmak istemiyorsanız komutu y parametresiyle pkg install y sudo formunda yazmanız durumunda size sormadan hepsine y karşılığı verilip suram gerçekleşecektir

Aynı halde pkg install nano diyerek Nano metin editörümü de kuruyorum Masaüstü ortamını çalıştırmak için gereken yapılandırma evraklarını düzenlerken sık sık bu araçtan faydalanacağız

Bu adımları yaptıktan sonra exit diyerek root kullanıcısından çıkalım sudo su diyerek olağan kullanıcımızın yetki düzeyini yükseltmeye çalıştığımızda sudoers evrakına ekli olmadığını söyleyen bir kusur alacağız Bu belgemizi düzenlemek için için tekrardan su diyerek root oluyoruz ve visudo komutunu giriyoruz

Açılan Vi editör yardımıyla sudoers belgesini güncelleyebiliriz root ALL ALL ALL ALL yazan satırın çabucak altına akil kullanıcısını akil ALL ALL ALL formunda ekliyorum Son ALL sözünden çabucak evvelki boşluğu TAB tuşu ile bırakabilirsiniz

Bunu en kolay haliyle açıklayacak olursak akil kullanıcısının sudo kullanarak yüksek haklarla her komutu çalıştırabilmesine imkan tanıyor Aslında bu türlü yapmayıp çabucak alttaki wheel ALL ALL ALL ALL satırının başındaki işaretini kaldırarak wheel kümesine da bu müsaadesi verebilirdik Çünkü suram basamağında hatırlayacak olursanız kullanıcımızı wheel kümesine eklemiştik Ben daha denetim edilebilir olduğu için direkt kullanıcımı yetkilendirmeyi tercih ettim

Değişikliklerimizi kaydedip Vi editörden çıkmak için evvel klavyeden ESC ye bastıktan sonra işaretini yapıp wq yazarak enter basalım

Artık sudo su komutu yardımıyla kendi kullanıcımızı kullanarak yüksek yetkilere ulaşabiliyoruz

Masaüstü ortamını kurabilmek için öncesinde bir manzara sunucusuna sahip olmamız gerekiyor Manzara sunucuları işletim sistemlerinde ekrandaki manzaralar ve pencerelerin çizildiği haberleşmenin sağlandığı en temel yapı diyebiliriz Linux ve BSD dağıtımlarında ekseriyetle bu iş için sağlıklı çalışmasından dolayı X Org tercih edilir Biz de FreeBSD sistemimize Xorg kuracağız

pkg install xorg komutuyla imaj sunucusu kurulumunu gerçekleştiriyoruz Çok sayıda paket indirip yükleyeceği için biraz uzun sürebilir çayımızı kahvemizi alıp sabırla bekliyoruz

Xorg heyetimi bittikten sonra kullanıcı hesabımızı masaüstü ortamı heyetimi sonrası sağlıklı bir biçimde başlayabilmesi için görüntü kümesine almamız gerekiyor FreeBSD de kullanıcıları özel bir kümeye pw groupmod GrupAdı m KullanıcıAdı biçiminde ekleyebiliyorsunuz

pw groupmod görüntü m akil komutu ile muvaffakiyetle görüntü kümesine hesabımı dahil ediyorum Sistemi yine başlatıp id diyerek denetim ettiğimizde sürecimizin muvaffakiyetle gerçekleştiğini doğrulamış oluyoruz

Bütün bu süreçleri yaptıktan çabucak sonra tercih ettiğimiz bir masaüstü ortamı kurmamız gerekiyor Ben MATE sevdiğim için rehberde anlatımı bu DE üzerinden yapmayı tercih ettim Başkaları için de gereken süreçler kısmen değişebilmekle birlikte çoğunlukla misal

pkg install y mate komutunu veriyorum

Şimdi de sistem açıldığında siyah ekranla karşılaşmamak ve masaüstü ortamını manuel olarak başlatmak zorunda kalmamak için bir oturum yöneticisi kuracağız Benim tavsiyem slim olacaktır hem hafif hem de oturum yöneticisi özelinde konfigürasyon için ekstra bir şey yapmanız gerekmiyor pkg install y slim Paket yüklendikten çabucak sonra bize rc conf içerisinde kimi düzenlemelerde bulunmamız gerektiğini söylüyor

nano etc rc conf ile sistem başlatılırken çalışacak olan komutları düzenleyelim Varsayılan haliyle fotoğraftaki üzere bir rc conf belgesine sahibiz

Biz buraya hem slim için hem de MATE in düzgün çalışması için üç satırlık bir ekleme yapacağız Bunların ne olduğunu kısa bir biçimde açıklayacak olursak

• dbus enable : Çeşitli arayüzler (interfaces) ortasında proseslerin irtibat kurabilmesini sağlayan bir sistem servisidir. Mesela X manzara sunucusu üzerine kurduğunuz masaüstü ortamında pencerelerin ve programların düzgün bir formda çalışmasını “dbus” sağlar. Bu özellik ise D-Bus’ın faal hale gelmesini sağlar.
• hald enable : Sistemin donanımı kullanabilmesi için gerekli olan erişimi sağlayan özelliğe HAL (Hardware Abstraction Layer) denilir. D-Bus ile irtibat kuran programlar, “hald” ile donanımda çeşitli fonksiyonları yerine getirirler. Örneğin bir flash bellek taktığınızda yahut çıkardığınızda, eski bilgisayarınızda CD yuvasını açtırdığınızda bu işi Unix-like sistemlerde HAL görür. Etkin hale getirmek için bu seçeneği de “YES” olarak düzenlemeliyiz.
• slim enable : Kurmuş olduğumuz Slim oturum yöneticisini etkinleştirmek için kullandığımız özellik.

Ayarları aşağıda gördüğünüz üzere yaptıktan sonra CTRL S ve CTRL X klavye kombinasyonlarıyla editörden çıkabilirsiniz

Sistemi tekrar başlatıp kullanmaya başlamadan çabucak evvel son bir süreç yapmamız gerekiyor X sunucusunun init UNIX gibisi sistemlerde sistem kapanana kadar çalışmaya devam eden servis konfigürasyon belgesine masaüstü ortamını başlatacak komutu girmeliyiz Aksi halde slim oturum yöneticisi bizi karşılayacak ancak kurduğumuz MATE açılmayacaktır

Bunun için nano xinitrc diyoruz ve içerisine exec mate session yazıp CTRL S , CTRL X ile kaydedip çıkıyoruz

Artık sistemi reboot komutuyla yine başlatıp grafik arayüzümüze kavuşabiliriz

Oturum yöneticisi bizi karşıladığında kullanıcı ismimizi ve daha sonra parolamızı girelim Türkçe karakterleri kabul etmeyebilir bu durumla karşılaşırsanız parolanızı İngilizce klavye sistemine nazaran girerseniz sorun ortadan kalkacaktır

MATE karşımızda Bu haliyle biraz ilkel gözükse de düzenlendiği taktirde çok kusursuz bir masaüstü ortamı olduğunu söyleyebilirim Aslında bu şekil özgür yazılımların en hoş yanı istediğiniz üzere özelleştirebilmeniz

Arka planı değiştirip ayarlardan ekstra bir tema yüklemeden şöyle ortalama bir manzara elde etmek mümkün Bütün adımları eksiksiz uyguladıysanız tebrikler Birinci FreeBSD sisteminizi kurdunuz

Uzaktan bakıldığında FreeBSD üzere text based heyetime sahip ve biraz Unix bilgisi isteyen işletim sistemlerinin yüklenmesi çok sıkıntı bir şey üzere gözükür Lakin aslında hiç de o denli değil Anlatım boyunca yaptığımız bütün adımlar dikkat ederseniz önümüze gelenleri okuyup uygun seçeneği seçmek ve birkaç program yüklemekten ibaret Ancak bunun bile beşere çok şey kattığını söyleyebiliriz Şayet rehberi büsbütün sabırla okuyup uyguladıysanız BSD ler ve genel olarak Unix gibisi sistemler hakkındaki birçok temel bilgiyi artık biliyorsunuz

Sıfırdan FreeBSD kurmayı hangi güvenlik ayarlarının hangi durumlarda kullanılması gerektiğini çeşitli sistem servislerini aktifleştirmeyi ve yalnızca CLI olan bir sisteme nasıl masaüstü ortamı kurabileceğinizi öğrendiniz Umarız ki yararlı olmuştur Tenkitleriniz için yorum yazabilir sorularınız için Technopat Sosyal de bahis açabilirsiniz